– ويتامين هاي موثر در رشد را مي سازند.
– هورمون هاي موثر در تنظيم فشار خون را توليد مي كنند.
– در تنظيم ميزان مواد مغذي ويژه در بدن مانند كلسيم و پتاسيم كمك مي كنند.
چگونگي انجام كار كليه ها
۱- خون از طريق يك سرخرگ از قلب به كليه وارد مي شود.
۲- خون با گذشتن از ميليون ها صافي كوچك، تميز مي شود.
۳- مواد دفعي از طريق ميزناي ( حالب) عبور كرده و به عنوان ادرار در مثانه جمع مي گردد.
۴- خون تصفيه شده از طريق سياهرگ ها به جريان خون بر مي گردد.
۵- هنگامي كه مثانه پر از ادرار مي شود از طريق پيشابراه ادرار از بدن خارج مي شود.
كليه ها هر ۲۴ ساعت جمعاً حدود ۲۰۰ ليتر از مايعات بدن را تصفيه و به جريان خون بازمي گردانند حدود ۲ ليتر مايع به صورت ادرار از بدن دفع مي شود در حالي كه باقيمانده يعني حدود ۹۸ ليتر به بدن باز مي گردد. ادراري كه ما دفع مي كنيم تقريباً ظرف مدت ۱ تا ۸ ساعت در مثانه ذخيره شده است.
بيماري كليه
اگر چه كليه ها، عضوهاي كوچكي هستند ، ولي از وظايف حياتي زيادي از جمله تصفيه نمودن مواد زايد و مايعات اضافي از خون را به عهده دارند كه در حفظ سلامتي عمومي بدن موثر است. بيماري شديد كليه، ممكن است منجر به نارسايي كامل آن شود، كه نيازمند درمان با دياليز يا پيوند كليه براي جلوگيري از مرگ است . اگر چه درمانهاي موثري براي بسياري از بيماريهاي كليه وجود دارد ولي مردم هنوز نمي دانند كه بيماريهاي كليه قابل پيشگيري اند.
ده عامل اصلي بيماري كليه
معمولاً دو علت مهم براي نارسايي كليه ها( يا مرحله نهايي بيماري كليه) ديابت( ديابت نوع ۲ يا ديابت بزرگسالان) و فشار خون بالا وجود دارد. زماني كه اين دو بيماري با درمان مراقبت شوند، بيماري هاي كليه مرتبط با آنها مي توانند پيشگيري شوند يا سرعت شان كاهش يابد. داروهاي موثر زيادي براي درمان فشار خون بالا وجود دارند. علاوه براين، تغييرات سلامت بخش در شيوه زندگي، مانند كم نمودن وزن و ورزش مرتب در مراقبت از فشار خون بالا و حتي پيشگيري از آن موثر است. نظارت دقيق بر قند خون در بيماران ديابتي از ساير مشكلات مانند بيماري كليه، بيماري كرونر قلب وسكته پيشگيري مي كند. زماني كه بيماران ديابتي، همزمان به فشار خون بالا مبتلا شوند، داروهاي خاصي كه بازدارنده هاي آنزيم تبديل كننده آنژيوتنسين ناميده مي شوند، براي
كليه ها موثرند. سومين علت اصلي مرحله نهايي بيماري كليه گلومرولونفريت (بيماريي كه به واحدهاي تصفيه كننده كليه بنام گلومرول ، آسيب مي رساند) است . در بسياري از حالات، علت اين بيماري ناشناخته است ، اما در برخي موارد ممكن است ارثي باشد يا در اثر عفونت به وجود آمده باشد.
برخي از بيماريهاي ديگري كه ممكن است بر كليه اثر بگذارند شامل عفونت ها، سنگ هاي كليوي و بيماريهاي ارثي، مي شوند. استفاده بيش از اندازه قرص هاي ضد درد يا مصرف مواد مخدر مانند هروئين مي تواند به كليه ها صدمه بزند . برخي از اين بيماريها قابل درمان هستند. برخي موارد، درمان مي تواند سرعت پيشرفت بيماري را كاهش و طول عمر را افزايش دهد.
مرحله نهايي بيماري كليه زماني رخ مي دهد كه حدود ۹۰ درصد از عملكرد كليه از بين برود. افراد مبتلا به نارسايي كليه ممكن است دچارتهوع، استفراغ، ضعف، خستگي، گيجي، مشكل در تمركز و از دست دادن اشتها شوند، نارسايي كليوي با آزمايش خون و ادرار قابل پيشگيري است.
نشانه هاي هشدار دهنده بيماري هاي كليوي و دستگاه ادراري
۱- فشار خون بالا
۲- پيدايش خون با پروتئين در ادرار.
۳- آزمايش كراتينين خون، بالاتر از ۲/۱ ميلي گرم در دسي ليتر در زنان و ۴/۱ ميلي گرم در دسي ليتر در مردان(كراتينين ماده دفعي است كه توسط كليه هاي سالم از خون خارج مي شود. ) در بيماريهاي كليوي ،
در خون ممكن است افزايش يابد.
۴- تكرر ادرار به ويژه در شب .
۵- مشكل در ادرار كردن يا ادرار درد آور.
۶- تورم در چشم ها، تورم دست ها و پاها به ويژه در كودكان
شيوع بيماري
بيش از ۵۰۰ ميليون نفر در جهان از انواع آسيب هاي كليوي رنج مي برند و سالانه ميليون ها نفر به خاطر حملات قلبي و مغزي ناشي از بيماري هاي مزمن كليوي جان خود را از دست مي دهند.
از آنجا كه بيماري كليوي يك بيماري خاموش است و اغلب دير تشخيص داده مي شود، بسياري از سيستم هاي بهداشتي در كشورهاي مختلف جهان، نسبت به اين بيماري هوشيار شده اند و به اين نتيجه رسيده اند كه اگر امروز وارد عمل نشويم، تعداد زندگي هايي كه در نتيجه بيماري هاي كليوي از دست خواهيم داد، بيشتر خواهد شد.
در كشورهاي در حال توسعه تعداد بيماراني كه براي ادامه زندگي به دياليز يا پيوند كليه نياز خواهند داشد، طي دهه بعدي دو برابر مي شود، در حالي كه در بسياري از اين كشورها براي بيشتر بيماران، امكان پيوند و دياليز به علت هزينه هاي بالاي آنها وجود ندارد. مثلا در هند فقط ۱۰ درصد بيماران مي توانند از دياليز يا پيوند كليه استفاده كنند.اين در حالي است كه تشخيص بيماري مزمن كليه در مراحل اوليه مي تواند تا حد زيادي از رشد و پيشرفت آن جلوگيري كند و مرگ و مير ناشي از اين بيماري را كاهش دهد.
بي سر و صدا
بيماري كليوي تا مدت ها بي علامت است، يعني پيش از ايجاد هر گونه شكايت، موجب تخريب قسمت عمده اي از فعاليت و عملكرد كليه مي شود. اما با انجام آزمايش هاي ساده و ارزان ادرار و خون مي شود اين بيماري را در مراحل اوليه تشخيص داد.
افرادي كه داراي بيماري ديابت يا پرفشاري خون هستند در اولويت جدي ابتلا به بيماري هاي كليوي قرار دارند. همين طور افراد چاق و سيگاري و افراد بالاي ۵۰ سال بايد براي انجام تست هاي پيشگيري اقدام كنند. كساني كه سابقه فاميلي ديابت، پرفشاري خون يا بيماري هاي كليوي دارند هم بايد مرتب تست هاي پيشگيري را انجام دهند.
اما بعضي از علائمي كه مي توانند نشانگر بيماري كليوي باشند عبارتند از: خستگي، پرفشاري خون، ورم چشم ها، دست يا پا، دفع ادرار خوني، تيره يا رنگ چاي، شب ادراري (بيشتر از يك بار در موقع خواب)، كاهش اشتها و كاهش وزن و خارش سراسري پايدار.
انواع بيماري هاي كليه
اغلب منظور از بيماري كليوي همان نارسايي مزمن كليه است كه باعث مي شود مواد زائد در بدن تجمع كنند و بيمار نياز به دياليز يا پيوند كليه پيدا كند. اما انواع ديگري از بيماري هاي كليه هم وجود دارند كه ممكن است در نهايت به نارسايي كليه منتهي شوند از جمله سنگ كليه، عفونت كليه و ورم كليه.
نارسايي كليه (علائم، عوارض و درمان)
نارسايي كليه يكي از عوارض مهم ديابت قندي و پرفشاري خون است. اين بيماري زماني اتفاق مي افتد كه آسيب به كليه ها آنقدر شديد مي شود كه كاركرد اين اندام ها به كمتر از ۱۰ درصد حد طبيعي مي رسد. هنگامي كه چنين وضعيتي رخ مي دهد كليه ها تقريبا ديگر نمي توانند مواد زائد بدن را دفع و مايعات بدن را تنظيم كنند.
براي درمان نارسايي كليه چند گزينه درماني وجود دارد كه عبارتند از دياليز در بيمارستان، دياليز در منزل يا پيوند كليه.دياليز عمل فيلتر كردن مكانيكي است كه خون را از مواد زائد پاك مي كند، مايعات اضافي را حذف و شيمي بدن را تنظيم مي كند.
اگرچه دياليز يكي از راه هاي اصلي درمان نارسايي كليه است اما بيماران دياليزي در دراز مدت با مشكلات عديده اي مواجه مي شوند. افسردگي شايع ترين شكايت رواني در بيماران دياليزي است. تظاهرات اين افسردگي به شكل خلق افسرده پايدار، تصور و نگرشي ضعيف از خود و احساس نااميدي بروز پيدا مي كند كه در صورت عدم شناسايي يا درمان مي توانند منجر به خودكشي يا قطع دياليز شود.سوءتغذيه هم يك مسأله نسبتا رايج در بيماراني است كه به مدت طولاني دياليز مي شوند كه مي تواند ناشي از دريافت غذاي كم يا افزايش از دست دادن پروتئين باشد.
عوارض سوءتغذيه، افزايش مرگ و مير، دفعات بستري در بيمارستان و خستگي و بازتواني ضعيف است.اما عارضه ديگر افزايش فشار خون است كه به عنوان علت اصلي بستري و مرگ بيماران دياليزي در نظر گرفته مي شود. پرفشاري خون در اين بيماران خطر ابتلا به بيماري هاي قلبي عروقي را افزايش مي دهد.اما يك پيوند كليه موفقيت آميز درمان بهتري براي بيماران مبتلا به بيماري كليوي حاد است.دو نوع پيوند كليه وجود دارد كه شامل دريافت كليه از فرد زنده و يا بيمار دچار مرگ مغزي شده است. اكثر كليه ها از دهندگان فوت شده تهيه مي شود در حالي كه دهنده ايده آل، دهنده زنده است.
سنگ كليه (علل، علائم و پيشگيري)
يكي ديگر از بيماري هاي شايع كليه، سنگ كليه است. سنگ كليه بيماري جديدي نيست و حتي مي گويند فرعون هم مبتلا به اين بيماري بوده و يكي از ويژگي هاي طبيب مشهورش، سينوهه، توانايي درمان درد سنگ كليه بوده است. با پيشرفت علم پزشكي، درمان هاي پيشرفته تري براي اين بيماري كشف شده كه سنگ كليه را جزو بيماري هاي ساده دنيا كرده است اما هنوز هم درد سنگ كليه اگر نگوييم طاقت فرسا ترين، دست كم يكي از وحشتناك ترين دردهايي است كه تاكنون بدن انسان تحمل كرده است.
دكتر سيدكاظم فروتن، جراح و متخصص كليه و مجاري ادرار درباره اين بيماري مي گويد: سنگ كليه مي تواند بدون علامت باشد تا زماني كه كليه ها را از كار بيندازد، يعني ممكن است كليه سنگ بسازد، علائم هم ندهد و كسي هم متوجه نشود و در نهايت يك روز كليه را نارسا كند.اما يكي از مهم ترين علائم سنگ كليه درد است كه معمولا شب ها شروع مي شود و فرد را از خواب بيدار مي كند.
اين درد شديد و غير قابل تحمل است و خانم هايي كه تجربه زايمان داشته اند و سنگ كليه هم دارند مي گويند درد زايمان قابل مقايسه با درد سنگ كليه نيست. يكي ديگر از علائم سنگ كليه تغيير رنگ ادرار به صورت خوني يا رنگ چاي شدن است، بعضي از بيماران سنگ كليه با علامت عفونت مراجعه مي كنند. در اين موارد سنگ كليه جزو اورژانس هاي پزشكي است و بايد فورا هم به آن رسيدگي كرد».
به گفته او تشخيص سنگ كليه در كساني كه تاكنون سنگ كليه نداشته اند، هيچ علامتي هم ندارند مشكل است، از طرفي نمي توان به همه افراد جامعه توصيه كرد، كه بروند و سونوگرافي و راديولوژي بشوند ولي توصيه مي شود كساني كه در فاميل درجه يكشان سابقه سنگ كليه وجود دارد، هر سال يا هر دو سال يك بار براي اين بررسي ها به پزشك مراجعه كنند.
علت اين بيماري بالا رفتن غلظت موادي مثل كليسم در ادرار است كه در نهايت به حالت فوق اشباع در مي آيند و به كريستال تبديل شده و رسوب مي كنند.
اما اين كه چرا كليه بعضي افراد سنگ ساز است سوالي است كه هنوز جواب مشخصي براي آن پيدا نشده است، فقط در برخي موارد زمينه هاي ارثي براي تشكيل سنگ مشاهده شده است.
دكتر فروتن به كساني كه سنگ كليه دارند يا زمينه خانوادگي كليه سنگ ساز دارند توصيه مي كند كه از مصرف نمك پرهيز كنند چون نمك عاملي است كه به ساخته شدن سنگ هاي كلسيمي كمك مي كند.
برخي از تحقيقات نشان مي دهد كه غذاهاي پر چاشني مثل كاري و فلفل نيز خطر ابتلا به اين بيماري را افزايش مي دهند. اين امر از طريق مشاهده آداب غذايي فيجي قابل اثبات است.
افراد اين منطقه معمولا از خوراك هاي بي طعم و شيرين استفاده مي كنند و بيماري سنگ كليه به ندرت در آنها ديده مي شود. در حالي كه مردم هندوستان كه از غذاهاي تند و كاري دار استفاده مي كنند معمولا از سنگ كليه رنج مي برند. نوشيدن آب زياد هم يكي از عوامل پيشگيري از ايجاد سنگ كليه است.تا پيش از سال ۱۹۸۰ براي برداشتن سنگ كليه از عمل هاي جراحي ماژور استفاده مي شد اما امروز درمان از طريق اشعه هاي مافوق صوت انجام مي شود.
بيماري هاي كليوي و راه های پیشگیری